TEMA 1 : SISTEM BUMI
1.1 KONSEP SISTEM
Sistem alam sekitar fizikal boleh
ditakrifkan sebagai satu set angkubah
atau unsur-unsur yang saling bertindak antara satu sama lain sebagai satu
organisasi yang agak kompleks. Selain mempunyai unsur-unsur yang saling
bertindak, sesebuah sistem itu juga mempunyai tenaga dan bahan yang dapat masuk
dan keluar dari sistem tersebut. Tenaga matahari ialah agen utama penggerak
keseluruhan operasi sistem untuk mencapai tahap keseimbangan. Sistem bumi juga
mempunyai sempadan sendiri di samping memiliki sifat pemulihan kendiri.
CIRI-CIRI
DALAM SESUATU SISTEM
Kesemua sistem mempunyai ciri-ciri yang
hampir sama. Antaranya ialah :
1. Mempunyai satu bentuk struktur atau organisasi tertentu.
2. Mempunyai sifat-sifat umum, abstrak atau unggul berhubung keadaan
sebenar
di bumi.
3. Semua jenis sistem adalah berfungsi.
4. Setiap sistem terdapat satu bentuk pertalian dari segi fungsi antara
setiap
angkubah dalam organisasinya.
5. Fungsi setiap sistem membenarkan aliran atau perpindahan bahan.
6. Perpindahan bahan dalam sesuatu sistem wujud dengan adanya sumber
tenaga yang bertindak sebagai agen penggerak.
7. Semua jenis sistem mempamerkan sifat-sifat gabungan atau integrasi
antara
angkubah-angkubah yang berbentuk sistem.
8. Contohnya sistem geomorfologi, objek-objek yang biasanya ialah
bentuk muka
bumi manakala angkubah yang lainnya ialah ciri-ciri topografi, tanih,
geologi
(batuan) dan lain-lain.
9. Perhubungan antara angkubah-angkubah ini melibatkan penukaran tenaga
bahan-bahan, air dan akan berlaku cantuman saling bertindakbalas
antara
angkubah.
10.
Mempunyai sempadan yang bersifat jelas atau arbitari.
Oleh itu, sistem boleh
terbahagi kepada yang berskala besar dan berskala kecil.
11.
Sesuatu sistem boleh dilihat pada ciri-ciri
angkubahnya seperti unsur, sifat dan
pertalian.
12.
Sesuatu boleh dibezakan antara sistem lain
berdasarkan kepada sempadan
sesuatu
sistem.
JENIS-JENIS SISTEM
Sistem Terpencil
(Isolated System)
Dalam sistem terpencil tidak ada sebarang
bentuk interaksi antara angkubah-angkubah dengan alam sekitar melepasi sempadan
sistem.
a.
Sistem terpencil tidak berupaya
bertukar tenaga atau bahan dengan alam
sekitarnya
atau dengan sistem-sistem yang lain.
b.
Dalam sistem ini tiada input
tenaga dan bahan dari luar sistem ke sistem ini.
c.
Contoh sistem terpencil boleh
berlaku dalam keadaan tercipta oleh manusia
seperti
dalam makmal untuk menjalankan ujikaji-ujikaji sains sahaja,contohnya
gas
di dalam ‘test tube’.
Sistem Tertutup (Closed System)
a.
Sistem tertutup mempunyai
sempadan yang menghalang kemasukan bahan
tetapi
membenarkan kemasukan tenaga.
b.
Sistem akan mengalami degradasi
tenaga mengikut masa.
c.
Sistem mengikut masa akan luput
jika tiada tenaga baru yang dibekalkan.
d.
Sistem tertutup daripada
kemasukan bahan daripada sistem lain.
e.
Sistem ini membenarkan
pengaliran tenaga.
Sistem
Terbuka (Open System)
a.
Terdapat sempadan yang arbitari
@ jelas tetapi terbuka kepada kemasukan
tenaga dan bahan. Fungsi kemasukan ini
untuk membekal dan memelihara
sistem supaya terus wujud dan tidak luput
mengikut masa.
b.
Kemasukan tenaga dan bahan akan
mewujudkan pertalian bentuk “web” di
antara “attribute”. Kadar
kemasukan tenaga dan bahan boleh berubah dan
sistem akan mencapai
sesuatu keseimbangan yang baru.
c.
Objek itu menunjukkan ciri yang pelbagai
sifatnya. Setiap satunya terikat
antara satu sama lain
melalui pertalian-pertalian tertentu.
d.
Objek-objek yang diikat oleh aliran tenaga
akan menghidupkan sistem itu.
e.
Sesuatu aliran terbuka sentiasa berhadapan
dengan aliran input tenaga dan
Bahan yang tiada
berkesudahan ke atas angkubah-angkubah sistemnya.
f.
Setelah berlaku tindak balas atau proses
akan dapat pula keluaran dari sesuatu
sistem. Contoh sistem sungai boleh dianggap
sebagai sistem terbuka. Ia
menerima hujan sebagai
kemasukan bahan-bahan dan air keluar ke laut.
Beberapa ahli geografi membahagikan sistem alam
sekitar fizikal kepada tiga iaitu sistem berstruktur (morfologi), sistem
berfungsi (lata) dan sistem interaktif (gabungan sistem berstruktur dan sistem
berfungsi). Rujuk Jadual 1.1
Jadual 1.1 Contoh sistem berstruktur, sistem berfungsi
dan sistem interaktif
Bil
|
Topik
|
Sistem Berstruktur
|
Sistem Berfungsi
|
Sistem Berinteraktif
|
1
|
Kaji cuaca/kaji iklim
|
· bentuk awan
· ketinggian awan
· ketebalan awan
|
· sejatan
· pemeluwapan
· kerpasan
|
· tekanan rendah
· latitud tengah
|
2
|
Hidrologi
|
· storan pemintasan
· storan lembapan
· tanih
· storan saluran
|
· aliran sungai
|
· banjir
|
3
|
Tanih
|
· pH tanih
· ketebalan tanih
· tumbuhan
|
· luluhawa
· kesotan tanih
· penpodzolan
|
· ekosistem
|
4
|
Geomorfologi fluvial
|
· gradien cerun
· ketumpatan saliran
· gradien saluran
|
· golekan lelasan
|
· lembangan saliran
|
5
|
Pantai
|
· cerun pantai
· saiz partikel
· keluasan pantai
|
· damparan
· unduran
· biasan ombak
|
· tanjung teluk
|
Sistem
berstruktur (morfologi) terdiri daripada
ciri-ciri fizikal yang formal yang bergabung untuk membentuk suatu bahagian
fizikal yang beroperasi. Bagi setiap unit sistem ini terdapat unsur-unsur atau
parameter yang saling berinteraksi. Misalnya morfologi
bagi unit sistem pantai terdiri daripada cerun pantai, taburan bijian pasir,
keteguhan pantai, kekuatan ombak, arus, pasang surut dan sebagainya membentuk
unit morfologi pantai tersebut. Proses yang penting dalam sistem morfologi ini
ialah jika sekiranya berlaku perubahan terhadap salah satu unsur atau
parameternya maka unsur-unsur yang lain juga akan turut berubah bagi mancapai
keseimbangan yang baru.
Sistem berfungsi (sistem
lata) pula lebih bersifat sehala. Ia merujuk kepada rantaian subsistem yang
mengandungi input, storan dan output bahan dan tenaga. Output bahan dan tenaga
dari satu subsistem akan menjadi input kepada subsistem yang lain. Misalnya
dalam konteks kitar hidrologi, output dari sistem atmosfera dalam bentuk
kerpasan akan menjadi input kepada sistem geomorfologi (apabila air hujan
memasuki tanih, tasik, kolam dan sebagainya).
Output dari sistem geomorfologi ini (dalam bentuk wap air
yang disejatkan) akan menjadi input kepada sistem atmosfera untuk diproses
menjadi output kepada sistem geomorfologi kembali. Semasa proses pertukaran
input dan output ini akan melibatkan storan (simpanan) dalam sistem lata
tersebut. Oleh sebab itu bagi sistem lata wujud satu jujukan input-output yang
berterusan.
Sistem berinteraktif merupakan jalinan
atau kombinasi antara sistem morfologi dengan sistem lata. Kaitan antara
kedua-duanya adalah dibentuk oleh komponen sistem morfologi dan komponen sistem
lata yang sama atau berkait rapat antara sama lain. Contohnya kemampuan serapan
tanih (susupan air ke dalam tanih) adalah merupakan parameter penting dalam
unit morfologi cerun dan pada masa yang sama ia juga merupakan input dalam
sistem lain apabila air yang diserap oleh tanih tersimpan di dalam akuifer.
Air yang tersimpan di dalam akuifer ini akan mengalir menjadi
input kepada saliran khususnya sungai yang menjadi komponen penting kepada
sistem morfologi. Justeru itu wujud kombinasi yang tidak boleh dipisahkan
antara sistem morfologi dengan sistem lata.
Pembahagian
Sistem Alam Sekitar Fizikal
Sistem bumi ini dibahagikan kepada empat iaitu Sistem
Goemorfologi, Sistem Atmosfera, Sistem Hidrologi dan Sistem Ekologi.
Sistem geomorfologi adalah mengkaji
saling kaitan antara proses, faktor dan bentuk di atas permukaan bumi sama ada
yang makro atau yang mikro. Misalnya proses luluhawa, hakisan, pengangkutan dan
gerakan jisim. Kombinasi pelbagai faktor fizikal akan menghasilkan pelbagai
bentuk bumi sama ada di lembangan saliran, di pinggir pantai, dikawasan gurun,
kawasan glasier, pra glasier dan sebagainya.
Sistem atmosfera pula mengkaji
saling kaitan antara unsur-unsur iklim dan cuaca seperti suhu, hujan, tekanan
udara, kelembapan udara, tiupan angin dan sebagainya yang berlaku di ruang
atmosfera. Unsur-unsur iklim dan cuaca ini dikaji mengikut ruang dan masa.
Sistem hidrologi adalah kajian
mengenai air sama ada di ruang litosfera atau atmosfera, termasuklah pelbagai
jenis kerpasan, air permukaan seperti sungai, tasik, kolam dan juga air bawah
tanah. Tumpuan kepada bagaimana air itu berkitar, perubahan yang dialami oleh
air pada setiap peringkat kitaran, proses-prosesnya serta saling kaitan antara unsur-unsur
yang ada dalam kitaran hidrologi.
Sistem ekologi pula satu sistem
yang mengkaji habitat fauna dan flora yang dipecah-bahagikan kepada
ekosistem-ekosistem yang berantaian antara satu sama lain seperti ekosistem
muara ,ekosistem akuatik seperti laut, tasik, kolam, ekosistem hutan dan
sebagainya. Tumpuan kajian adalah kepada aliran tenaga dan siratan makanan
serta keseimbangan dalam ekosistem-ekosistem tersebut.
Interaksi
antara Sistem Alam Sekitar Fizikal
Keempat-empat sistem alam
sekitar fizikal di atas tidak berasingan, ia saling berinteraksi antara satu
sama lain dalam hubungan yang kompleks. Sebarang perubahan atau gangguan yang
dialami oleh sesebuah sistem akan turut mempengaruhi sistem-sistem yang lain.
Berdasarkan skima di
atas, kita boleh bermula dimana-mana sistem kerana apa yang berlaku pada satu sistem
tidak hanya terhenti setakat sistem itu sahaja, malah turut dialami oleh
sistem-sistem yang lain. Misalnya bermula dengan kitaran hidrologi, proses
sejatan berlaku di permukaan air seperti laut, ini diikuti pula oleh
pemeluwapan dan kerpasan yang berlaku dalam sistem atmosfera.
Seterusnya proses pintasan @
cegatan silara dari tumbuh-tumbuhan yang berlaku dalam sistem ekologi.
Seterusnya air larian permukaan dan aliran sub-permukaan berlaku dalam sistem
geomorfologi. Akhirnya proses rembesan, aliran air bawah tanah, akuifer yang
membekalkan air kepada sungai, tasik, paya, kolam dan lain-lain berlaku dalam
sistem hidrologi. Dalam konteks ini, sistem hidrologi sendiri bertindak sebagai
proses dan penyedia air manakala sistem-sistem yang lain sebagai medium @ bahantaranya
kerana peringkat-peringkat dalam kitaran tersebut akan melibatkan keempat-empat
sistem di atas.
1.2 SISTEM SURIA
Dalam alam semesta ini terdapat
beberapa galaksi dan salah satunya ialah ‘Bima Sakti’. Galaksi Bima Sakti
mengandungi 100 000 bintang. Matahari merupakan salah satu daripada
bintang-bintang tersebut. Ia dikenali sebagai sistem suria. Sistem suria
terdiri daripada matahari, sembilan planet, satelit semula jadi dan pelbagai
jasad lain seperti asteriod, komet, meteorit dan awan habuk planet. Matahari
dapat mengawal kedudukan kesemua jasad ini melalui tarikan gravitinya yang
menghasilkan medan graviti. Kesemua jasad dan planet beredar mengelilingi
matahari mengikut orbitnya yang berbentuk bujur atau elips. Planet yang paling
hampir dengan matahari ialah Utarid (57.9 juta km) diikuti oleh Zuhrah, Bumi
(149.6 juta km) Marikh, Musytari (778.8 juta km), Zuhal, Uranus (2870 juta km),
Neptune dan Pluto (5900 juta km).
Matahari merupakan pusat bagi
semua planet dalam sistem suria. Daya tarikan graviti matahari menyebabkan
semua planet beredar mengelilinginya. Matahari mempunyai diameter 1 392 980
km. Matahari terdiri daripada beberapa
unsur dan yang paling utama ialah hidrogen serta helium. Kedua-dua ini
membentuk hampir 99% daripada isipadu
matahari. Suhu permukaan matahari dianggarkan kira-kira 5 500^ C dan suhu teras
15 juta^C. Suhu yang tinggi ini membolehkan matahari mengeluarkan cahaya.
Matahari menjadikan sumber tenaga utama dalam sistem suria tersebut.
Utarid adalah planet yang paling
hampir dengan matahari pada jarak kira-kira 57.9 juta km. Utarid mempunyai
diameter 487.8 km. Permukaannya seakan sama dengan permukaan bulan kerana
terdapatnya kawah-kawah, tanah tinggi dan lembah. Meteorit besar yang
jatuh ke permukaan Utarid telah mewujudkan kawah dan permukaan yang berlembah.
Suhu Utarid pada siang dianggarkan kira-kira
400^C manakala pada waktu malam kira-kira 200^C. Julat suhu yang besar
ini berlaku kerana tidak wujud lapisan atmosfera yang boleh memerangkap tenaga
matahari di Utarid. Planet ini tidak mempunyai satelit.
Zuhrah adalah planet kedua
hampir dengan matahari. Jarak Zuhrah dari matahari adalah kira-kira 108.2 juta
km. Saiz dan jisimnya lebih kurang sama dengan Bumi. Diameter Zuhrah ialah 12
104 km. Atmosfera Zuhrah terdiri daripada gas karbon dioksida dan fungsi gas ini ialah untuk menebat haba dari
matahari. Suhu permukaan Zuhrah kira-kira 457^C. Zuhrah sentiasa dilitupi awan
tebal yang mengandungi asid sulfurik. Planet Zuhrah juga tidak mempunyai
satelit.
Bumi adalah planet yang ketiga
dalam sistem suria. Jarak Bumi dari matahari ialah kira-kira 149.6 juta km.
Diameter Bumi ialah 12 753 km. Bumi adalah satu-satunya planet dalam sistem
suria yang dihuni oleh manusia, haiwan dan tumbuhan. Bumi beredar mengelilingi
matahari mengikut orbitnya. Bumi berputar dari atas paksinya dari arah barat ke
timur selama 24 jam. Bumi mempunyai satelitnya sendiri iaitu Bulan.
Marikh adalah planet yang paling
kecil dalam sistem suria. Jarak Marikh dari matahari adalah kira-kira 227.9 juta
km. Planet Marikh berdiameter kira-kira 6 785 km. Planet ini kelihatan merah
kerana diselaputi oleh debu merah. Satu putaran Marikh mengelilingi matahari ialah
1.88 tahun. Tarikan graviti di Marikh adalah lebih lemah dan ini menyebabkan
lapisan atmosferanya memiliki karbon dioksida sangat nipis berbanding atmosfera
Bumi. Planet Marikh mempunyai dua buah satelit iaitu Phobes dan Diemos.
Musytari adalah planet terbesar
dalam sistem suria. Planet ini mempunyai diameter kira-kira 142 800 km.
Jaraknya dari matahari ialah 778.3 juta km. Planet ini mengelilingi matahari
sekali dalam masa 12 tahun. Ia berputar di atas paksinya selama 9.8 jam bagi
setiap putaran. Planet ini terdiri daripada 84% gas hidrogen, 15% gas helium
dan bakinya ialah gas ammonia, metana, wap air dan lain-lain. Musytari
mempunyai jaluran asteroid yang gelap dan juga lingkaran cahaya. Planet ini
mempunyai 60 buah satelit.
Zuhal ialah planet yang kedua besar
dalam sistem suria. Jarak Zuhal dan matahari adalah kira-kira 1 427 juta km.
Diameter Zuhal ialah 119 871 km. Zuhal beredar mengelilingi matahari mengikut
orbitnya dan mengambil masa 29.5 tahun untuk melengkapkan satu peredaran. Suhu
lapisan atmosferanya ialah -170^C dan terdiri daripada gas hidrogen dan gas
metana. Planet Zuhal juga berputar di atas paksinya dan mengambil masa
kira-kira 10.67 jam. Zuhal memiliki banyak cincin dan 31 buah satelit.
Uranus ialah planet yang ketiga
besar dalam sistem suria. Jarak Uranus dari matahari ialah kira-kira 2 871 juta
km. Diameter Uranus adalah 51 488 km dan mengambil masa 84 tahun bumi untuk
melengkapkan peredarannya mengelilingi matahari. Atmosfera berwarna kehijauan
kerana kesan kehadiran gas metana. Satu putaran planet Uranus mengambil masa
17.24 jam. Suhu di permukaan Uranus adalah terlalu sejuk kerana jaraknya yang jauh dari matahari. Planet ini
mempunyai 18 buah satelit.
Neptun adalah planet yang kelapan
dalam sistem suria. Jarak Neptun dari matahari adalah kira-kira 4 497 km. Ia
berdiameter 49 493 km. Suhunya adalah 210^C iaitu terlalu rendah kerana
jaraknya yang jauh dari matahari. Suhu di Neptun bersamaan dengan 165 tahun di
bumi. Satu putaran planet Neptun mengambil masa kira-kira 16 jam. Planet ini
mempunyai lapan buah satelit yang mengelilinginya.
1.3 KEDUDUKAN BUMI DALAM
SISTEM SURIA
Cahaya matahari melintasi sistem
suria dalam masa 11.5 jam, bergerak dari matahari ke Bumi dalam masa 8 minit
dan dari Bulan dalam masa 1.25 saat. Bumi terletak 149.6 juta km dari matahari.
Bumi juga mempunyai satelit iaitu Bulan sejauh 384, 629 km dari Bumi.
Bumi
sebagai Satu Sfera
Bumi adalah berbentuk sfera
tetapi rata pada kedua-dua kutubnya. Ia mempunyai suatu jejari di Khatulistiwa
sepanjang 638 km dan di kutubnya sepanjang 6357 km. Bumi terdiri daripada
beberapa lapisan iaitu kerak bumi, mantel dan teras bumi
Kerak bumi merupakan lapisan
luar bumi dan dikenali sebagai litosfera. Ketebalannya kira-kira 5 km bagi
bawah dasar lautan dan hingga 40 km bagi puncak tanah tinggi di daratan. Sebahagian
besarnya terbentuk daripada batuan igneus iaitu hasil daripada penyejukan dan
pembekuan batuan cair dari dalam kerak bumi. Kerak bumi terdiri daripada dua
bahagian iaitu sial dan sima. Sial
ialah daratan yang membentuk benua dan pulau manakala sima ialah bahagian yang
membentuk dasar laut dan lautan. Sempadan yang dikenali sebagai Ketakselanjaran Mohorovicic memisahkan lapisan kerak bumi daripada lapisan mantel.
Lapisan ini mengimbangkan kerak bumi semasa pembentukan gunung-ganang.
Ciri-ciri dan Perbezaan antara Sial dan Sima
Aspek
|
Sial
|
Sima
|
Jenis
batuan
|
Granit
|
Basalt
|
Jenis
mineral
|
Silika
dan aluminium
|
Silika,besi,magnesium
|
Ketumpatan
|
2.65-2.7
g /cm padu
|
2.8-3.1
g /cm padu
|
Ketebalan
|
30-40
km
|
5-10km
|
Ciri-ciri
lain
|
Membentuk
benua & pulau
|
Membentuk
dasar laut & lautan
|
Isipadu
|
Lebih
ringan
|
Lebih
berat
|
Warna
|
Kecerahan
sehingga 65 hingga
75%
kandungan silika.
|
Gelap
iaitu 50% kandungan
silika.
|
Lapisan
|
Terputus-putus
|
Bersambung
|
Mantel berada antara lapisan
kerak bumi dan teras bumi. Ketebalan
lapisan ini kira-kira 2900 km dan membentuk 82% daripada isipadu bumi. Ia
terdiri daripada batuan yang padat seperti basalt yang kaya dengan olivin. Ketakselanjaran Gutenberg menjadi
pemisah antara lapisan teras bumi. Suhu bagi lapisan ini dianggarkan tinggi iaitu
mencapai 800 hingga 1600^C. Ketumpatan ini dianggarkan kira-kira 3.3 hingga 5.8
g/cm padu.
Mantel terdiri daripada dua bahagian
iaitu mantel atas dan mantel bawah. Mantel
atas membentuk sebahagian daripada litosfera,
bersifat lembut, nipis dan ketebalannya 30-40 km. Mantel bawah pula dikenali sebagai astenosfera, dalam keadaan separa cair, suhunya dianggarkan 1400^C
dan membolehkan lapisan litosfera terapung di atasnya. Terdapat arus perolakan
di lapisan ini yang boleh menyebabkan
berlakunya pergerakan dalam bumi iaitu kuasa endogenik.
Teras
bumi merupakan lapisan yang terakhir yang berada
jauh di dalam bumi. Ia dikenali sebagai barisfera. Suhunya adalah amat tinggi
iaitu dalam lingkungan 3700 hingga 5000^C . Teras bumi terdiri daripada dua
bahagian iaitu teras luar dan teras dalam.
Teras
luar terbentang di antara ketebalan 2900 hingga
5600 km daripada lapisan permukaan bumi.
Sifatnya berkeadaan cair dengan ketumpatannya 10.0 hingga 12.3 g/cm padu.
Suhunya pula tinggi iaitu 3700^C dan banyak mengandungi besi dan nikel atau
nife.
Teras
dalam pula terbentang di antara ketebalan 5600
hingga 6380 km dari permukaan bumi. Ianya berkeadaan pejal dengan ketumpatan
ialah 13.3 hingga 13.6 g/cm padu. Suhunya amat tinggi mencapai 5000^C.
Bukti
bumi berbentuk sfera
Bukti bumi berbentuk sfera iaitu
bulat dapat dinyatakan berdasarkan bukti-bukti kajian oleh ahli-ahli geografi
dan sains serta kejadian yang berlaku dalam sistem bumi.
Apabila pelayaran dilakukan
dengan mengelilingi dunia oleh seorang ahli pelayaran iaitu Ferdinand Magellan
dan anak-anak kapalnya pada tahun 1519 dan tahun 1552 di mana pelayaran ini telah
menjelaskan bumi adalah berbentuk sfera. Tidak ada orang yang mengelilingi
dunia baik melalui daratan dan lautan, yang bertemu dengan pinggir bumi yang
boleh menyebabkan mereka tergelincir. Jalan-jalan udara dan lautan yang dilalui
dalam zaman moden ini berdasarkan kebenaran bahawa bumi berbentuk sfera.
Bukti seterusnya ialah kaki
langit akan nampak melengkung dilihat daripada dek kapal di tengah-tengah
lautan dan daratan. Ini bermakna jika kita berjalan jauh kita seolah-olah akan
sampai ke bahagian kaki langit. Sebaliknya keadaan sebenar tidak sedemikan
kerana semakin jauh kita pergi ke arah kaki langit ianya masih kelihatan
semakin jauh untuk dicapai.
Begitu juga jika kita melihat
pergerakan kapal dari tengah lautan yang luas, kita akan nampak asap,
kemudiannya tiang kapalnya terlebih dahulu dan sedikit demi sedikit akan
kelihatan kapal keseluruhannya apabila kapal tersebut semakin menghampiri kita.
Bukti daripada naik turunnya
matahari iaitu ketika matahari terbit pada sebelah timur akan kelihatan sedikit
demi sedikit di kaki langit dan kemudian menjadi tegak di atas kepala dan
akhirnya akan terbenam di sebelah barat sedikit
demi sedikit. Apabila berlakunya gerhana bulan, kelihatan bayang-bayang bumi di
permukaan bulan yang bersifat bulat @ melengkung.
Bukti lain ialah planet-planet
lain dalam sistem suria semuanya adalah berbentuk sfera @ bulat seperti yang
bermula dari planet Utarid hinggalah kepada planet Pluto. Begitu juga
gambar-gambar yang telah diambil dari kapal angkasa dan setelit telah
menunjukkan bumi sebenarnya berbentuk bulat.
KECONDONGAN
PAKSI
Bumi condong sedikit dalam
hubungannya dengan matahari. Bumi berputar pada paksinya yang condong pada
sudut 23 ½^ daripada satah menegak yang bersudut tepat dengan satah orbit.
Kadang-kadang Kutub Utara condong ke arah matahari dan kadang-kadang condong
menjauh dari matahari.
PERGERAKAN BUMI DALAM
SISTEM SURIA
Pergerakan bumi dalam sistem suria berlaku melalui dua cara iaitu
putaran bumi di atas paksinya dan peredaran bumi mengelilingi matahari.
Kedua-dua fenomena ini menghasilkan fenomena
atau kesan yang berbeza.
Putaran bumi
Bumi berputar pada
paksinya yang condong pada sudut 23 ½^ pada satah tegak. Arah putaran Bumi
ialah dari barat ke timur. Satu putaran 360 darjah dan mengambil masa 24 jam.
Putaran bumi menyebabkan berlakunya kejadian siang dan malam. Semasa berputar,
permukaan bumi yang mengadap matahari
mengalami siang manakala permukaan bumi bumi yang terlindung akan mengalami
malam.
Selain itu, putaran bumi
juga akan menyebabkan fenomena pasang dan surut air laut. Pasang dan surut merujuk
kepada kejadian aras air tinggi dan aras air rendah di laut. Fenomena ini
disebabkan oleh tarikan graviti bulan dan matahari.
Berdasarkan rajah 1.5 di
atas, tarikan graviti bulan akan menarik air laut di permukaan bumi yang mengadap bulan menyebabkan kawasan A dan
C mengalami pertambahan air laut atau air pasang pada masa yang sama bahagian B
dan D mengalami penurunan air laut atau air surut. Kedudukan air pasang dan
surut ini akan berubah apabila kedudukan bulan berada di D atau B. Pada masa
itu, bahagian A dan C pula akan mengalami air surut manakala bahagian B dan D
mengalami air pasang.
Tarikan graviti menjadi lebih
kuat apabila graviti bulan dan matahari bertindak bersama dan mengakibatkan air
pasang meningkat ke paras tertinggi. Air pasang maksimum ini dinamakan sebagai
air pasang perbani. Dalam keadaan bulan, bumi dan matahari berada dalam keadaan
sudut tepat, air pasang yang terjadi adalah sangat rendah dan air pasang
minimum ini dinamakan air pasang anak.
Peredaran
bumi
Bumi beredar mengelilingi
matahari dalam orbitnya. Peredaran mengelilingi matahari mengambil masa 365 ¼
hari atau satu tahun. Peredaran berlaku mengikut arah lawan jam. Jarak yang
paling dekat (147 juta km) dengan matahari ialah pada 3 Januari dan dikenali
sebagai perihelion. Manakala jarak yang paling jauh (152 km) dengan matahari pada
4 Julai dikenali sebagai afelion. (Rajah 1.6)
Peredaran bumi akan menyebabkan dua
fenomena penting iaitu kejadian empat musim dan kejadian gerhana. Kejadian empat musim disemua kawasan permukaan bumi kecuali di
kawasan Tropika akibat pergerakan bumi mengelilingi matahari dalam paksi bumi
yang condong. Kejadian musim lebih ketara dan nyata ke arah Kutub Utara dan
Kutub Selatan iaitu semakin jauh dari garisan Khatulistiwa. Kawasan Tropika
tidak mengalami empat musim kerana kawasan ini menerima pancaran cahaya
matahari sepanjang tahun dan hampir sama jangka masa siang dan malam iaitu 12
jam. Pada kawasan-kawasan tertentu, disebabkan kecondongan paksi bumi dan
kedudukan bumi waktu-waktu berlainan ketika mengelilingi matahari akan
menyebabkan fenomena musim yang berlainan di sesuatu tempat.
Empat musim yang dialami ialah musim sejuk, musim panas, musim bunga dan
musim luruh. Jenis musim yang dialami bergantung kepada jumlah tenaga
matahari yang diterima. Pada Soltis
musim panas, matahari berada tegak atas kepala di Garisan Sartan.
Ketika ini, Hemisfera Utara
mengalami musim panas. Jangka masa siangnya lebih panjang berbanding dengan
jangka masa malam. Kawasan Artik pula akan mengalami 24 jam siang kerana
matahari bersinar sepanjang hari iaitu 24 jam. Di Hemisfera Selatan pula pada masa yang sama akan mengalami waktu
malam yang lebih panjang berbanding dengan waktu siang. Di Antartik pula
akan mengalami 24 jam malam kerana terlindung daripada pancaran matahari.
Pada masa Soltis musim sejuk, matahari tengah hari berada tegak di atas
kepala di Garisan Jadi. Pada
ketika ini, Hemisfera Selatan pula
akan mengalami musim panas dengan waktu siangnya yang lebih panjang.
Kawasan Antartik mengalami siang selama 24 jam kerana menerima pancaran
matahari sepanjang hari. Manakala di Hemisfera
Utara pada masa ini mengalami musim sejuk pula dengan kawasan Artik
tidak mendapat pancaran matahari selama 24 jam atau sepanjang hari.
Ekuinoks pula berlaku dua kali
dalam setahun iaitu pada 21 Mac dan 23 September. Pada masa ini, matahari
berada tegak di atas garisan Khatulistiwa dan seluruh dunia kecuali kawasan
Kutub Utara dan Kutub Selatan mengalami 12 jam siang dan 12 jam malam.
Kawasan di Hemisfera Utara mengalami
musim bunga pada ekuinoks
bulan 21 Mac dan musim luruh
pada ekuinoks 22 September.
Kawasan di Hemisfera Selatan
mengalami musim luruh pada ekuinoks
bulan Mac dan musim bunga
pada ekuinoks bulan September.
Fenomena gerhana berlaku apabila kedudukan bulan, bumi dan matahari berada pada satah
mendatar yang sama. Jika bumi berada di antara matahari dan bulan, maka cahaya
matahari telah dihalang oleh bumi dan bayangan bumi akan jatuh pada bulan dan
menyebabkan berlakunya gerhana bulan.
Jika bulan pula berada di antara matahari dengan bumi, maka bayangan bulan akan
jatuh pada permukaan dan menyebabkan fenomena gerhana matahari.
Bumi kita terdiri daripada empat bahagian sfera iaitu Atmosfera,
Litosfera, Hidrosfera, dan Biosfera. Setiap bahagian sfera mempunyai ciri-ciri
dan berinteraksi atau salingkaitan antara satu dengan yang lain berasaskan
pengaliran sumber tenaga atau bahangan daripada matahari. Walaupun jumlah
tenaga matahari yang sampai ke sistem bumi sedikit tetapi sejumlah tenaga ini
sudah cukup untuk menghidupkan sistem bumi.
1.Atmosfera
Atmosfera merupakan lapisan
udara yang meliputi bumi degan ketebalan lebih kurang 1000 km. Lapisan
atmosfera mempunyai ketumpatan 0 dan mengandungi gas, wap air, debu dan habuk.
Gas-gas yang terdapat dalam atmosfera seperti nitrogen 78%, oksigen 21%, argon
0.93%, karbon dioksida 0.03% dan lain-lain gas seperti neon, helium, metana, hidrogen,
nitrusoksida dan ozon. Nitrogen, oksigen karbon dioksida merupakan gas-gas yang
utama dan hampir dengan permukaan bumi. Lapisan udara semakin padat berhampiran
dengan permukaan bumi dan semakin nipis di lapisan atas daripada permukaan
bumi. Atmosfera merupakan lapisan udara yang amat penting kepada kehidupan
samada manusia, haiwan dan tumbuh-tumbuhan. Kepentingannya dapat dijelaskan
sebagai berikut:
1.
Gas oksigen amat penting kepada
pernafasan semua kehidupan.
2.
Gas karbon dioksida pula penting
untuk proses fotosentesis bagi tumbuh-
tumbuhan.
3.
Fenomena cuaca akan berlaku pada
ruang atmosfera seperti proses
penyejatan, pembentukan awan dan kejadian kerpasan yang amat penting
kepada seluruh kehidupan di bumi kerana dapat membekalkan sumber air.
4.
Lapisan atmosfera merupakan
ruang pergerakan ruang pergerakan gelombang
yang boleh memajukan perkembangan telekomunikasi.
5.
Pada ruang atmosfera yang
terdapat lapisan ozon pula amat penting sebagai
lapisan penyerap jenis cahaya matahari iaitu cahaya ultrungu.
6.
Oleh kerana terdapat pelbagai
bahan dalam ruang atmosfera,maka ia turut
berfungsi
sebagai penebat haba kerana dapat menyerap sebahagian haba
yang
dipancarkan dari matahari dan haba yang dibalikkan semula oleh bumi.
7.
Atmosfera juga menjadi ruang
yang mampu membolehkan pembakaran dan
penghancuran meteorit, yang boleh mengelak dari jatuh terus ke permukaan
bumi.
Komponen
Atmosfera
a. Troposfera
Troposfera merupakan lapisan
yang paling hampir dengan permukaan bumi dan tarikan gravitinya yang kuat.
Ketebalan lapisan ini dianggarkan kira-kira 8km hingga 18km. Ia merupakan lapisan yang tidak stabil kerana
sekitar lapisan inilah sering berlakunya keadaan cuaca seperti perubahan suhu,
pergerakan angin, pembentukan awan dan hujan dari wap-wap air yang tersejat.
Turut terdapat pada ruang troposfera ialah gas oksigen, karbon dioksida dan wap
air yang membolehkan manusia,haiwan dan tumbuhan hidup di lapisan permukaan
bumi. Selain itu, lapisan ini berfungsi sebagai penebat kepada haba iaitu dapat
meresap sebahagian haba daripada matahari dan bumi. Keadaan tekanan udara pada
lapisan ini adalah tinggi kerana terdapat tarikan graviti yang lebih kuat.
Lazimnya pada ruang atmosfera perubahan suhu akan menurun sebanyak 1^C bagi
setiap kenaikan 165 m dan sebaliknya. Lapisan yang memisahkan troposfera dengan
stratosfera ialah Tropopaus.
b. Staratosfera
Statosfera merupakan
lapisan yang lebih tebal daripada
troposfera iaitu dianggarkan lebih dari dua kali ganda. Ianya bermula dari
troposfera kira-kira pada ketinggian 18 km hingga ke lapisan ke 80 km. Lapisan
ini tidak berawan, kering dan nipis. Oleh itu ia lebih stabil dan sesuai bagi
penerbangan kapal terbang. Pada lapisan ini suhunya akan meningkat iaitu dari
50^C pada lapisan tropopaus tetapi meningkat kepada 0^C di kawasan atasnya.
Lapisan yang memisahkan stratosfera dengan mesosfera ialah Sratopaus.
Oleh kerana pada lapisan
ini terdapat lapisan ozon maka ianya amat berfungsi menyerap cahaya/ pancaran
ultraungu boleh menyebabkan penyakit ketarak mata, kanser kulit dan boleh
melemahkan sistem pelalian badan manusia.
c.
Mesosfera
Lapisan ini terletak pada
aras 50 km iaitu dari stratosfera hingga ke 80 km. Keadaan suhu pada lapisan
ini dikatakan semakin rendah bila semakin menghampiri kawasan angkasa lepas.
Min suhunya berubah-ubah dari kira-kira 0^C hingga 80^C . Ruang inilah
merupakan kawasan yang boleh menghasilkan pembakaran dan penghancuran meteorit
sebelum ianya jatuh ke permukaan bumi. Lapisan yang memisahkan mesosfera dengan
termosfera ialah Mesopaus.
d. Termosfera
Termosfera merupakan satu
lapisan yang luas yang terbentang dari ketinggian 80 km hingga ke 600 km dari
permukaan bumi. Lapisan ini juga dikenali sebagai lapisan Lonosfera, terutama yang terletak pada aras ketinggian 100 km
hingga ke 600 km. suhu di ruang ini menjadi semakin meningkat mengikut
ketinggian kerana ia merupakan lapisan yang banyak menyerap sinaran cahaya
ultraungu. Dianggarkan suhunya kira-kira 1650^C. Pada ruang atmosfera ini
terdapat zarah-zarah yang terdiri daripada gas-gas yang bercas (ION) yang dapat
memantulkan gelombang radio ke permukaan bumi dan inilah yang boleh memajukan
perkembangan telekomunikasi manusia. Turut terdapat pada lapisan ini ialah
jalur-jalur yang berwarna –warni hasil daripada tindakan di antara zarah-zarah
bercas dengan magnet bumi dan gas-gas
atmosfera yang dikenali sebagai “aurora”.
e. Eksosfera
Eksosfera adalah lapisan yang
paling jauh ke atas dari permukaan bumi dan mengandungi gas-gas ringan seperti
helium, hidrogen dan argon. Udara pada lapisan ini amat nipis sehingga ia
digelar sebagai lapisan Vakum.
Kedudukannya ialah pada aras ketinggian hingga 700km hingga ke 1000km .
2.Litosfera
Litosfera merupakan bahagian luar bumi yang bersifat
pejal dan terdiri daripada batuan dan mineral. Lapisan ini adalah bahagian
kerak bumi dan terletak di atas lapisan mantel. Ketebalan kerak bumi / litosfera
adalah antara 30 km yang membentuk daratan dan kira-kira 10 km yang menjadi
dasar lautan dan lapisan mantel. Oleh itu bahagian membentuk daratan sebagai
sial dan dasar lautan sebagai sima. Litosfera merupakan lapisan yang dinamik
dan menghasilkan pelbagai bentuk muka bumi seperti gunung, lurah, dataran
tinggi, dataran, dan dasar laut.
·
Kepentingan lapisan litosfera
kepada kehidupan di bumi
1.
Merupakan habitat kepada
organisma hidup seperti manusia, haiwan dan
tumbuh-tumbuhan.
2.
Lapisannya amat kaya dengan oleh
pelbagai mineral dan batuan untuk menjana
kemajuan dalam kegiatan ekonomi seperti
perlombongan dan pembinaan.
3.
Batuan yang lama terdedah pada
luluhawa akan menghasilkan tanah tanih yang
amat penting kepada kegiatan pertanian.
4.
Tanih yang mengandungi nutrien
yang banyak amat berguna kepada
pertumbuhan dan pembesaran
tumbuh-tumbuhan
Hidrosfera
Ianya merupakan bahagian yang terdiri daripada air iaitu dianggarkan
kira-kira 71% atau 2/3 daripada
permukaan bumi. Bahagian yang terdiri
daripada air ini termasuk laut dan lautan kira-kira 97.2% (air masin) manakala air sungai, air tasik, air
bawah tanah, wap air dan litupan salji serta dan glasier kira-kira 2.8%. Kawasan
lautan yang utama di dunia terdiri dari Lautan Pasifik (yang terbesar), Lautan
Artik, Lautan Hindi dan Lautan Antartik. Suhu air laut adalah berbeza-beza dari
satu tempat ke satu tempat yang lain. Contohnya di Kawasan Khatulistiwa suhunya
panas kira-kira 21^C , manakala di kawasan garis lintang sederhana iaitu 45^C
turun kepada 13^C dan di kawasan dengan hampir dengan Kutub pula suhu air
lautnya hingga 0^C iaitu di bawah takat beku.
Kitaran hidrologi / kitaran air,
menjamin kuantiti air di lapisan hidrosfera tidak banyak berubah kerana
kehilangan air dari proses sejatan dari laut digantikan semula oleh hujan dan
aliran terus sebahagiannya ke laut semula. Manusia, haiwan dan segala kehidupan
amat bergantung kepaada hidrosfera.
·
Kepentingan hidrosfera
1.
Merupakan habitat kepada
pelbagai organisma dan tumbuh-tumbuhan air.
2.
Sungai, laut, lautan manjadi
jalan perhubungan dan pengangkutan
semulajadi
yang penting.
3.
Membekalkan sumber makanan
seperti ikan, udang, ketam dan sebagainya.
4.
Punca pendapatan penduduk yang
tiggal berhampiran dengan laut, sungai dan
tasik.
5.
Dapat membangunkan industri
menjana kuasa hidroelektrik.
6.
Membekalkan sumber air kepada
penggunaan domestik penduduk seperti
membasuh, minum, mandi dan memasak.
7.
Manjadi bahan penting dalam
industri yang berkaitan dengan bekalan
air
seperti besi keluli, membuat batik, dan
industri minuman.
8.
Membekalkan air kepada sistem
pengairan di kawasan pertanian.
9.
Kawasan yang bertakung air dapat
ditanam dengan tanaman seperti jut, padi,
bakau dan nipah.
4
Biosfera
Biosfera merupakan bahagian yang terdiri
daripada segala hidupan termasuklah manusia, haiwan tumbuh-tumbuhan dan
organisma seni. Hidupan ini saling berkaitan dengan sistem yang lain dalam
sistem bumi untuk terus hidup.
·
Kepentingan biosfera
1.
Manusia dan haiwan membekalkan
karbon dioksida ke atmosfera dan berguna
kepada tumbuhan hijau untuk proses fotosintesis iaitu proses
di mana pokok
membuat makanannya.
2.
Tumbuhan pula membebaskan
oksigen ke lapisan udara dan berguna untuk
pernafasan manusia dan haiwan. Turut
penting tumbuhan membekalkan
makanan
kepada manusia, haiwan dan menjadi bahan mentah dalam
perindustrian.
3.
Bakteria dan kulat pula menjadi
agen untuk mengurai dan mereputkan haiwan
dan tumbuhan yang mati untuk membekalkan nutrien dan kesuburan
tanah.
Ini menggalakkan pertumbuhan
tumbuh-tumbuhan.
Pada
umumya kesemua sistem dalam sistem bumi yang
terdiri daripada Atmosfera, Litosfera, Hidrosfera dan Biosfera
sebenarnya saling berinteraksi dan bergantungan antara satu dengan yang lain
untuk mewujudkan keseimbangan dan hidupan dalam ekosistem. Walaubagaimanapun,
matahari turut menjadi punca atau tenaga
utama dalam interaksi sistem-sistem bumi. Batuan direputkan untuk membentuk tanah
–tanih bagi membolehkan tumbuhan tumbuh, matahari mempengaruhi proses
penyejatan, membentuk awan dan kejadian hujan untuk pokok tumbuh subur.
Tumbuhan membekalkan oksigen kepada pernafasan haiwan dan manusia dan
seterusnya membekalkan makanan. Manusia membebaskan karbon dioksida ke udara
dan digunakan oleh tumbuhan untuk membuat makanannya. Hidrosfera menjadi
habitat hidupan air dan menjadi bekalan makanan manusia. Air laut membekalkan
hujan ke bumi melalui sejatan dan kerpasan serta banyak lagi contoh saling
kaitan dan interaksi di antara sistem-sistem bumi.
1.4 TENAGA
Konsep tenaga
Tenaga
ditakrifkan sebagai keupayaan melakukan sesuatu kerja. Terdapat pelbagai bentuk
tenaga seperti tenaga keupayaan, tenaga kinetik, tenaga cahaya, tenaga haba,
tenaga kimia dan tenaga elektrik. Tenaga amat penting untuk semua kehidupan.
Sistem bumi mempunyai dua sumber tenaga yang utama iaitu tenaga endogenik dan
tenaga eksogenik.
Jenis dan punca tenaga
Tenaga
keupayaan ialah tenaga yang tersimpan
dalam sesuatu jasad seperti tenaga yang terdapat dalam air empangan. Tenaga kinetik merupakan tenaga yang
dihasilkan oleh pergerakan sesuatu jasad seperti tenaga yang terdapat dalam
aliran sungai. Semakin laju pergerakan sesuatu jasad, semakin tinggi tenaga
kinetik yang dihasilkan. Tenaga cahaya
merupakan tenaga yang dihasilkan oleh sesuatu objek seperti tenaga cahaya
matahari. Tenaga haba pula merupakan
tenaga yang terdapat dalam sesuatu objek yang mempunyai suhu yang lebih tinggi dari persekitarannya. Tenaga haba
dapat dipindahkan bersama-sama tenaga cahaya.
Tenaga kimia merupakan tenaga yang tersimpan dalam sesuatu bahan
yang terdiri daripada sebatian kimia seperti tenaga yang tersimpan dalam
makanan. Tenaga elektrik merupakan
tenaga yang dihasilkan oleh sesuatu arus elektrik. Semua tenaga boleh
dipindahkan bentuknya melalui proses-proses tertentu. Contohnya apabila sesuatu
makanan dimakan oleh haiwan atau manusia, tenaga yang terlibat adalah tenaga
kimia (dalam makanan) telah dipindahkan kepada bentuk tenaga haba (badan
menjadi panas) dan tenaga kinetik (dihasilkan semasa pergerakan).
Dalam sistem bumi, tedapat dua
punca atau sumber tenaga iaitu dari
dalam bumi (endogenik) dan dari luar sistem bumi (eksogenik).
Tenaga
endogenik ialah tenaga dari dalam bumi
seperti tenaga radiogenik (hasil dari arus perolakan di bawah plat bumi) dan
terikan graviti. Tenaga ini menghasilkan kuasa mampatan dan kuasa kerenggangan.
Tenaga
eksogenik pula berpunca dari luar kerak
bumi terutamanya dari matahari. Ia menghasilkan proses geomorfologi
(pembentukan bentuk muka bumi yang mengubah permukaan bumi).
Perbezaan tenaga eksogenik
dengan tenaga endogenik ialah tenaga eksogenik berpunca dari luar sistem bumi
iaitu dari matahari dan sampai dalam bentuk tenaga haba dan cahaya. Tenaga
endogenik berpunca dari dalam bumi dan terkumpul dalam bentuk radiogenik. Tenaga eksogenik menyebabkan kejadian
agen-agen geomorfologi manakala tenaga
endogenik menyebabkan berlakunya pergerakan tektonik.
Perbezaan penerimaan tenaga suria dan kaitannya
dengan kejadian siang dan malam dan kejadian empat musim.
Pergerakan
bumi melibatkan putaran bumi pada paksi yang condong dan edaran bumi
mengelilingi matahari. Putaran bumi menyebabkan fenomena siang dan malam. Bumi
berputar dari arah barat ke timur. Kawasan permukaan bumi yang menerima
pancaran matahari akan mengalami waktu siang dan menerima tenaga suria yang
banyak. Kawasan yang terlindung dari pancaran matahari pula akan mengalami
waktu malam dan menerima tenaga suri yang sedikit. Ini dapat dilihat melalui rajah 1.8 di bawah.
Putaran bumi pada paksi yang condong pula akan menyebabkan kejadian waktu siang
dan malam yang tidak sama panjang. Pada 22 Disember, matahari tegak di atas garisan Jadi di hemisfera
Selatan. Pada ketika ini, hemisfera
Selatan tercondong ke arah matahari, manakala hemisfera Utara tercondong jauh dari pancaran matahari. Pada
masa ini keseluruhan hemisfera Selatan mengalami waktu siang yang lama.
Contohnya pada Garisan Jadi waktu siang adalah 16 jam dan kawasan kutub Selatan
pula mengalami 24 jam waktu siang. Umumnya hemisfera selatan menerima tenaga
suria yang banyak. Pada waktu yang sama hemisfera utara mengalami waktu siang
yang pendek dan waktu malam yang panjang. Jadi keseluruhannya hemisfera utara
menerima tenaga suria yang kurang.
Peredaran bumi mengelilingi matahari mengambil masa 365 ¼ hari
(setahun) untuk satu orbit yang lengkap. Pergerakan ini menghasilkan
fenomena musim di kawasan –kawasan garis lintang sederhana dan tinggi. Pada
kedudukan 21 Jun, bumi mengalami Soltis
musim panas. Pada ketika ini matahari berada tegak di Garisan Sartan.
Kawasan garis lintang sederhana dan tinggi di hemisfera Utara mengalami musim panas manakala kawasan garis
lintang sederhana dan tinggi di hemisfera
Selatan mengalami musim sejuk. Kawasan yang mengalami musim panas
akan menerima taburan tenaga suria yang banyak manakala kawasan yang mengalami
musim sejuk akan menerima taburan tenaga suria yang kurang.
Kejadian empat musim dan
pengaruhnya terhadap aktiviti manusia
Kejadian empat musim mempunyai
pengaruh yang besar terhadap pelbagai aktiviti manusia. Taburan tenaga suria
yang tidak seimbang di permukaan bumi telah mempengaruhi kehidupan manusia.
Dalam bidang pertanian, taburan tenaga suria yang banyak pada sepanjang tahun
di kawasan tropika lembap membolehkan pelbagai aktiviti pertanian seperti
membajak, menanam, membaja dan meracun dijalankan sepanjang tahun. Proses
fotosintesis juga berlaku sepanjang tahun kerana proses fotosintesis memerlukan
cahaya matahari yang mencukupi. Selain itu, pelbagai jenis tanamn tropika dapat
ditanam disini seperti getah, kelapa sawit, koko, kopi, teh dan sebagainya.
Sebaliknya di kawasan garis lintang sederhana dan tinggi, aktiviti pertanian
hanya dapat dilakukan pada musim bunga dan musim panas sahaja. Ini kerana
penerimaan tenaga suria tidak berlaku
pada sepanjang tahun.
Taburan
tenaga suria mempengaruhi aktiviti manusia
1. Perikanan
Kawasan tropika yang menerima tenaga suria menggalakkan pertumbuhan
plankton sepanjang tahun. Bekalan plankton menggalakkan hidupan ekosistem laut
yang kaya dengan pelbagai jenis ikan. Kegiatan perikanan dapat dilakukan
sepanjang tahun. Sebaliknya di kawasan bermusim, pembiakan plankton tidak
berlaku sepanjang tahun kerana di kawasan tersebut bekalan tenaga suria sangat
terhad. Lagipun, pada musim sejuk air laut menjadi sejuk serta membeku.
Fenomena ini tidak menggalakkan aktiviti perikanan dijalankan.
2. Penternakan
Kawasan tropika yang bersuhu panas dan menerima hujan yang lebat
sepanjang tahun menggalakkan pertumbuhan padang rumput. Hal ini membolehkan
kegiatan penternakan kambing dan lembu secara terbuka dapat dijalankan pada
sepanjang tahun. Sebaliknya di kawasan bermusim kegiatan penternakan terbuka
hanya boleh dilakukan pada musim bunga dan panas. Apabila tiba musim sejuk,
binatang ternakan dikurung di dalam kandang dan makanan perlu disediakan.
3. Pelancongan
Kawasan tropika lembap yang berkeadaan panas
sepanjang tahun menjadi destinasi para pelancong terutama dari Negara-negara
yang mengalami musim sejuk. Mereka gemar mandi di laut dan berjemur di pinggir
pantai yang berpasir. Di Negara yang
bermusim, aktiviti di pantai tidak dapat dilakukan terutama pada musim sejuk.
Ini kerana suhu yang rendah bukan sahaja menghalang aktiviti bahkan
membahayakan nyawa.
4. Aktaviti sosial
Di kawasan tropika, aktiviti sosial seperti sukan boleh dijalankan pada sepanjang tahun,
manakala di kawasan bermusim aktiviti berkenaan terhad pada musim panas. Dari
segi pakaian pula penduduk di kawasan tropika perlu menggunakan pakaian nipis
daripada kain kapas atau nylon pada sepanjang tahun manakala penduduk di
kawasan bermusim memilih pakaian mengikut musim iaitu pakaian tebal pada musim
sejuk dan pakaian nipis pada musim panas.
baaik
BalasPadamTerimakasih cg!!
BalasPadam